Działoszyn

Szlachecki dwór obronny

Niegdyś obronna rezydencja szlachecka w Działoszynie leży w południowej części miasta, pośród łąk i terenów zalewowych Warty.

Zagadkowa przeszłość Miejscowe podania mówią, iż zameczek stanął na miejscu starszej budowli. Mógł to być zamek albo dwór rodu Kobylańskich, ale także pogańska świątynia, a może zbór ariański. Jak pisze A. Kosiński w 1855, 20 lat wcześniej pod rezydencją odkryto loch ze starymi urnami i płytami kamiennymi. Także inni XIX-wieczni autorzy wspominają o opowiadaniach ludności, iż pod posadzką głównej komnaty natrafiono na kilkanaście urn słowiańskich.

Do dziś przetrwał jedynie główny korpus dworu otoczony zdziczałym parkiem. Mieszkańcy nazywają go zamkiem i jeśli będziecie szukać drogi to nie pytajcie o dwór czy pałac, bo usłyszycie, że nic takiego tu nie ma!
Budynek jest piętrowy o wymiarach 32 na 9.5 m i grubości ścian od 1,1 do 2 m. Do elewacji frontowej dostawiona jest przybudówka w formie ryzalitu (10 x 4 m) z 3 pomieszczeniami. Stąd prowadzą schody na piętro i do sklepionych kolebkowo piwnic. W elewacji ogrodowej (zachodniej) na piętrze widać balkon wsparty na 7 konsolach. Oryginalnie znajdował się tam wykusz, ale tylko na 3 konsolach, tak więc 4 są dobudowane współcześnie. Jeszcze do niedawna okna parteru zdobione były sgraffitami przedstawiającymi delfiny lecz dziś pozostało po nich tylko wspomnienie. Wnętrza od dawna są zamknięte i czekają na lepsze czasy (które wkrótce po mojej wizycie nadeszły, bo końcem sierpnia 2005 rozpoczęto prace remontowe). Ciekawą kwestią jest kto doprowadził do tak wielkiej dewastacji w ciągu 40 lat, bowiem remont i konserwację zameczku przeprowadzono w latach 60-tych XX wieku!
Co do samych wnętrz to na parterze po prawej od wejścia znajdowały się izby mieszkalne, po lewej sala o charakterze reprezentacyjnym. Piętro nie zachowało dawnych podziałów i nie zostało należycie poznane, ale podobno mieściła się tam kaplica. Wewnątrz widać ślady po kominkach, resztki malowideł ściennych i dekoracji sklepień.
Dawny wygląd całego założenia był zupełnie inny, ale niestety nie zachowały się żadne opisy ani widoki. Archeolodzy odnaleźli ślady co najmniej 4 dobudówek we wszystkich elewacjach. Wiadomo, że do ścian bocznych przylegały parterowe budynki. Od wschodu, czyli frontu znajdowała się niewielka wieża z klatka schodową prowadząca na piętro. Ryzalit w jej miejsce powstał dopiero w XVIII wieku.
Budynki wolno stojące znajdowały się na pewno na południu, południowym wschodzie i północnym zachodzie. Prostopadle do elewacji ogrodowej (zachodniej), przy krawędzi wzgórza odkryto kamienne fundamenty o nieznanym pochodzeniu. Być może są to pozostałości narożnych baszt, których istnienie poświadcza miejscowa tradycja. Obecnie trudno też znaleźć ślady po niskich murach otaczających obiekt, widocznych na fotografiach z początku XX wieku.

Po niespełna 3-letni remoncie prace zostały zakończone. Dwór obronny w Działoszynie wraz z otoczeniem wypiękniał i jest otwarty - mieści lokalne instytucje kultury oraz restaurację "Pałac smaku". Internauci informują jednak, że zdążyły już pojawić się pierwsze oznaki zniszczeń elewacji. Współczesne badania archeologiczne odmłodziły zabytek i obecnie wszystko wskazuje iż powstał dopiero w 2. połowie XVII stulecia. Nie potwierdzono starszych datowań obiektu. Nie znaleziono również gotyckich piwnic, ani średniowiecznych urn pod posadzką, które wspominało kilka XIX-wiecznych źródeł.